Το τελευταίο διάστημα οι παταγώδεις αποτυχίες των προβλέψεων για τα αποτελέσματα των Αμερικάνικων εκλογών και του δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο για την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ήρθαν απλώς να υπενθυμίσουν ότι είναι δύσκολες τόσο οι βραχυπρόθεσμες όσο και οι μακροπρόθεσμες προβλέψεις.
Σε κάθε περίπτωση, η πρόβλεψη γίνεται περισσότερο δύσκολη, επαναλαμβάνοντας τα ίδια λάθη:
Το επιθυμητό μέλλον, χτύπησε στην περίπτωση του Brexit, και ξαναχτύπησε στην περίπτωση των Αμερικάνικων εκλογών. Οι αναλυτές και στις δύο περιπτώσεις προέβλεψαν απλώς το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Η έλλειψη ερευνητών με ανοιχτό μυαλό και αυτοκριτική διάθεση. Η αποδοχή της πιθανότητας να σφάλουμε, είναι ανάλογο της αποδοχής της θνητότητας μας, ποιότητα που λείπει από πολλούς ερευνητές, και έτσι απλώς απορρίπτουν κάθε ενδεχόμενο λάθους. Άλλωστε η πίεση των μέσων ενημέρωσης, απαιτεί καθαρές βέβαιες προβλέψεις, και όχι αναλύσεις των παραγόντων που θα μπορούσαν να ανατρέψουν τα προγνωστικά.
Όλα είναι ανοιχτά: Πρέπει πάντα να αποδεχόμαστε ότι πολλά διαφορετικά αποτελέσματα είναι εξίσου πιθανά. Συνήθως ακόμη και οι εμπειροι ερευνητές, μεταχειρίζονται το πιο πιθανό αποτέλεσμα, ως βεβαιότητα.
Ίσως η καλύτερη μέθοδος για να αποδεχτούμε νοητικά και να μελετήσουμε εξίσου όλα τα περισσότερο ή λιγότερο πιθανά αποτελέσματα, είναι η ανάπτυξη σεναρίων. Η μέθοδος σχεδιασμού με σενάρια (scenario-planning) στηρίζεται στην ανάπτυξη πειστικών, γλαφυρών, συνεκτικών ιστοριών για το μέλλον, και όπως όλες οι καλές ιστορίες, τα σενάρια έχουν την τάση να “κολλάνε” στον ακροατή. Ένας σενάριο-σχεδιαστής θα δημιουργήσει τουλάχιστον δύο αντιφατικές αλλά εξίσου αληθοφανείς ιστορίες – αυτό βοηθά τους ανθρώπους να κρατήσουν ανοικτό μυαλό, και να προετοιμαστούν για περισσότερα από ένα αποτέλεσμα.
Η χρήση των σεναρίων δεν στοχεύει στην βελτίωση των προβλέψεων για το μέλλον – αν και βοηθάει και σε αυτήν την κατεύθυνση – αλλά στο να βελτιώσει την ετοιμότητα μας ως προς όλα τα πιθανά ενδεχόμενα. Πρόσφατο παράδειγμα, η νίκη του Trump που έπιασε πολλούς ανθρώπους στον ύπνο, όσο και αν φαίνεται τώρα παράξενο πως αντιμετωπίστηκε με απόλυτη βεβαιότητα η νίκη της Clinton.
Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος, PhD
UNESCO Chair in Futures Research
